Een taalkanaal dat ik nog niet kende: dt met JP, vol nuttige tips ter Nederlandse-valkuilvermijding.

Hebben we ’m? Het is dus: Mijn nichtje probeerde tevergeefs te verhullen dat het de pot marmite aan gruzels had laten vallen; Ui, die lust ik niet en Deze banaan is haar beste tijd wel voorbij, dunkt me.

Zo moet het serieus volgens de officiële woordverwijsregels, want nichtjes zijn onzijdig (zoals immers alle verkleinde woorden), uien mannelijk en bananen vrouwelijk.

Voelt niet echt lekker hè? Nee. Dat komt namelijk omdat nichtjes helemaal niet onzijdig zijn, noch een ui specifiek mannelijke associaties oproept of een banaan dat je nou zegt vrouwelijke. De woorden ‘nichtje’, ‘ui’ en ‘banaan’ mogen onzijdig, mannelijk en vrouwelijk zijn, de zaken waar die woorden naar verwijzen doen gans hun eigen ding.

Niet verwonderlijk dan ook dat de officiële regels al geruime tijd worden beconcurreerd door een systeem dat voor veel mensen (vooral in niet-Vlaanderen) stukken logischer aanvoelt: verwijzingen niet baseren op zoiets abstracts als het geslacht van een woord, maar op de veel tastbaardere betekenis ervan:

Hij en die worden gebruikt om te verwijzen naar levende wezens of telbare voorwerpen. Hierbij geldt: hoe meer individualiteit, hoe vaker hij of die de voorkeur krijgt, zelfs als de grammatica het voorschrijft. “Ik vroeg mijn broertje of het meeging” is voor de meeste sprekers onacceptabel. Het wordt juist wel weer gebruikt aan de andere kant van het spectrum: voor stofnamen. Zelfs als het om de–woorden gaat als kleding, muziek of knoflook. Zij ten slotte wordt in de spreektaal alleen voor vrouwelijke personen gebruikt (en voor een enkele koe of kat). Zo is, spontaan en onbewust, een nieuw systeem van voornaamwoordgebruik ontstaan.

Aldus bestudeerd door taalkundige Jenny Audring (wier proefschrift hier uit 2009, en hier de powerpointpdf van de lezing die ze er vorig jaar over gaf op het puike symposium Goede redenen voor foute taal).

Leuk hè, dat evolutie zich ook gewoon in het heden voltrekt.

Mocht u het toch liever op de zwaar verouderde prescriptieve manier willen blijven doen: geslachten opzoeken (janee, van woorden dus dan hè) kan men bijvoorbeeld op Genus.