En dan nu mijn aandacht voor het volgende: waarom de gebroeders Everly het woord care uitspreken als ‘kier’:

Iemand die dit fenomeen herkent? Is het iets Kentuckisch/Illinoix? Daar komen Don en Phil vandaan namelijk, respectievelijk. En uit de jaren ’50 uiteraard; ook dat kan ermee van doen hebben. Bij hun reünie in 1983 zingen ze het woord al veel meer in de richting van wat we gewend zijn, al klinkt het nog altijd een beetje als ‘keer’ (rond 1:20):

Fonetisch is het op zich wel te volgen, het effect. De Amerikaanse r heeft, net als de Gooise, iets j-achtigs: Dus ik zeg tegen Jojrt Keldejr, ik zeg: Jojrt, luistejr, paupejr. In care kan die j-achtigheid van de r overslaan op de voorafgaande [è]-klank van de a, die daardoor meer als de [ee] van ‘meer’ gaat klinken. Resultaat: [keejr].

Tweedens, en ik vermoed voorallens, is ook de [k]-klank een grote liefhebber van j-achtigheid. Als een [k] voor een [e]- of [i]- achtige klinker staat neigt hij er enorm toe om als [kj] te worden uitgesproken. Wie nog naar Griekenland durft moet de volgende keer eens opletten hoe ze die gehaktballetjes en vleesspiezen schrijven als keftedes en souvlaki maar uitspreken als kjeftedes en souvlakji. Palatalisatie, noemen fonetici dat, een zeer wijdverspreid verschijnsel.

De a van care wordt dus van twee kanten bestookt met j-achtigheid: van links door de k, van rechts door de r. Resultaat: [kjeejr], en aangezien de gemiddelde mond zoveel gymnastiek niet in één keer aankan wordt dat vanzelf [kier].

Maar nu wordt het leuk. Waarom zei ik hierboven te vermoeden dat vooral de [k] de schuldige aan de [ie]-verkleuring is? Welnu. Luister het liedje maar eens verder. Het woord care komt er nòg een keer in voor, tegen het eind in de regels When things get more than I can bear / I ask myself ‘Do I still care?’ En voorwaar! Daar spreken ze het ineens wel normaal uit! Ra de ra de ra, hoe komt dat?

Om te kunnen rijmen op bear natuurlijk. Klaarblijkelijk staat het Illituckyaans voor care twee verschillende uitspraken toe, [kèr] en [kier], die naar believen kunnen worden uitgewisseld, maar mag bear uitsluitend als [bèr] worden uitgesproken. Als dat niet zo was geweest hadden de broers het rijmschema immers in stand kunnen houden met [bier] – [kier].

Maar als bear niet [bier] wordt, dan kan mijn aanname van daarnet dat de r medeplichtig is aan de [ie]-verkleuring niet juist zijn. Fonetische regels zijn strikt consistent: als ze in het ene woord optreden, moeten ze dat in een ander woord met dezelfde omstandigheden ook doen. Bear toont aan dat de omstandigheid ‘eindigt op een r’ niet de oorzaak van de [ie]-verkleuring kan zijn. En dus moet het bij care wel aan de andere omstandigheid liggen: ‘begint met een [k]’.

Dit is echter allemaal geëduceerd raadwerk. Het zou leuk zijn om het hard te maken, maar daarvoor moet je andere woorden zoeken waarin een [k] voorafgaat aan een lange [è], en dan kijken of laatstgenoemde ook daar verkleurt tot [ie]. Het lastige is dat het Engels behalve care eigenlijk geen woorden heeft met die eigenschappen. Scare wordt bij mijn weten geen [skier], wat erop zou kunnen duiden dat de [k] ook echt aan het begin van het woord moet staan en niet ergens in het midden. Carolina komt ook niet echt in aanmerking, aangezien de [è] daar meestal kort wordt uitgesproken. Verder kom ik even niet, zo gauw.

U misschien? Ik kan niet de eerste zijn wie dit verschijnsel opvalt. Waar komt het vandaan? Raar pratende immigranten? Locale inboorlingen van autochtone herkomst? Obscure streken in Engeland? Verlichting zeer op prijs gesteld!

UPDATE: Zo, dat was rap. De linguïsten van Reddit vertellen me dat het verschijnsel onderdeel uitmaakt van de Northern Cities Vowel Shift. Koel! En nou nòg eens beweren dat taal niet evolueert!