Drabkikkers actuele verzameling van potentiële Nederlandse eggcorns. Wat is een eggcorn? Lees verder onder de lijst!

• pubertijd (niet ‘fout’, wel geherinterpreteerd uit puberteit)
• lijndraad (voor leidraad)
• baxinelichtje (zit immers in een bakje)
• Oma is aan het demonteren
• magerine (kan expres zijn, maar toch leuk)
• lamptaarn. Waaat, echt? Ja, echt.
• rontonde. Ach natuurlijk, die kende ik, dat zeggen mijn buren ook zo.
• versnelding. Hmmm, vooruit, ik reken ’m goed.
• versnipperdag. Subtiel.
• haarscherpbocht. Kijk, dat bedoel ik, mensen!
• een wet van meten en persen. Maar natuurlijk, hoe had ik hem kunnen vergeten!
• ijskimo. Geweldig, en zou een kandidaat voor de soortnaam hebben kunnen zijn als de grap niet zo vaak expres werd gemaakt (en heden ten dage een beetje als politiek incorrect wordt ervaren).
• verderkijker. Ook al zo eentje die ik allang kende maar pas nu besef dat hij erbij hoort!
• aaifoon. Ha. Ik vraag me af of er mensen zijn die echt denken dat het woord zo in elkaar zit, maar ik vind ’m in aanmerking komen.
• bedrijfspoort voor patrijspoort. Ben er althans vrij zeker van dat de onderhavige bovenbuur het zo uitsprak.
• onalfabeet. Ja hoor, zonder meer.
• laagdunkend. Tja, niet echt fout natuurlijk, aangezien je prima ergens een lage dunk van kunt hebben.
• stand op heden voor stante pede
• ergens de gek mee aansteken. Twijfelgevalletje.
• uitreksel. Mjeh. Kun je toch moeilijk van volhouden dat hij ‘klopt’. Maar uittreksel is zelf eigenlijk ook best weird.
• sluipreclame. Want wat is sluiken überhaupt?
• over de scheef gaan
• over één kamp scheren. Ook kant komt voor. Maar moet natuurlijk kam zijn.
• verfand. Deze heb ik zelf ook een tijd zo geïnterpreteerd.
• een ontframede fiets. ‘Klopt’ niet helemaal, toch sterk.
• iets instant houden
• dat zoetgevoicede stemgeluid. Prachtig.
• slachtveld. Een degelijk exemplaar.
• slachttanden. Ook.
• openreren. Ha.
• vergruisd voor verguisd. Want wat is guis überhaupt?
• stofschuiver. Aldus kinderen van vrienden van me. Maar ze bestaan ook echt.
• alletonen voor allochtonen (met dank aan de moeder [zaliger] van Jan).
• dwanghek voor dranghek.
• biefstuk. Dit is eigenlijk geen eggcorn (meer), maar gaat daar wel op terug: het stuk-stukje is een herinterpretatie van steak.
• achterruitkijkspiegel (met dank aan Henk).
• per ongelijk

~ ~ ~

Inleiding 2019

Dit is een al wat ouder artikel, maar ik wakker het weer even onder uw aandacht omdat ik zojuist weer eens een juweeltje aantref en uw inzendingen allerwelkomst blijven! Lees hieronder verder voor nadere uitleg.

Update per ommegaande: Eliza werpt op dat vooizen en voice weleens gerelateerd zouden kunnen zijn. En waratje, het lijkt erop dat ze gelijk heeft:

Krijg nou een heen & weer, dat had ik niet gedacht. Ha. Dank, Eliza! Dit stelt ons voor een interessant vraagstuk: Is het nog een eggcorn als we met cognaten van doen hebben? Ik ben geneigd alsnog te zeggen van ja, maar er wringt toch een schoentje. Wat u?

~ ~ ~

En dan begint hier de originele blogpost uit 2016

Wat aborteert die hond van jou belabberd. Jaha, dat geeft een heel andere dementie aan de zaak hè. Vooral na die staande ovulatie. Zet de gladiator eens wat hoger. Loop jij nou dingen tegen mij te insemineren?

We kennen ze, de verzamelingen van dit soort grappige taaluitglijers. Malapropismen, noemen we deze specifieke categorie ook wel: een (vaak ‘moeilijk’ of ongangbaar) woord wordt onbedoeld (expres doen uitsluitend op eigen risico) vervangen door een ander woord dat er qua klank of vorm erg op lijkt, maar dat totaal iets anders betekent. Ja nee, da’s goed tegen verwijderde bloedvaten. Sorry, mijn bijbel kukelt steeds van de katheter. Jummie, appelcomplot!

Eggcorns

 

Maar vandaag (of liever gezegd, al een tijdje) wil ik het eens hebben over een nét iets ander type scheve taalschaats die eigenlijk ook weer recht is, en die volgens mij het beste kan worden omschreven als een subcategorie van het malapropisme: de zogeheten eggcorn. Nee, het Nederlands heeft er vooralsnog geen term voor, maar het fenomeen bestaat hier net zo goed, al is mijn verzameling tot dusver karig, mogelijk omdat het Nederlands er vooralsnog geen term voor heeft.

Goedgevonden-geherinterpreteerd

Bij een eggcorn wordt, net als bij een malapropisme, een woord of uitdrukking vervangen door (een deel van) een andere die er sterk op lijkt, maar de essentiële specificatie zit hem erin dat die ‘foute’ versie op een andere manier eigenlijk weer helemaal ‘goed’ is. Het element a- in acorn wordt niet als betekenisvol herkend, de taalgebruiker slaat aan het herinterpreteren en komt met iets dat bijkans briljanter is gevonden dan het origineel: een eivormige (egg) graankorrel (corn). So wrong it’s right.

En zo zijn er nog massa’s meer exemplaren in het Engels voorhanden. Old-timers’ disease. Ex-patriot. Matin’ name. Preying mantis. Mute point. En nog zo wat (al zitten daar m.i. ook best veel gewone malapropismen tussen).

Ouwe eggcorns: volksetymologie

En het Nederlands? Nou, het is maar waar je kijkt. De lijst (hij komt zo) is zoals gezegd wat aan de karige kant, maar dat geldt vooral voor anno nu. Het verleden van onze taal (zo niet van alle talen) barst uit zijn voegen van de eggcorns, alleen heten ze daar geen eggcorns maar volksetymologie. Mensen zijn evolutionair geprogrammeerd om koste wat kost betekenis in dingen te zien, ook waar die betekenis er helemaal niet is, en zo is het volstrekt begrijpelijk dat onze voorouders bij een raar (leen)woord dachten, ‘Hee, dat klinkt eigenlijk best wel als hangmat / scheurbuik / pakkie-an / sprokkelmaand / jakhals / kaapstander / pierewaaien / kaaiman / nachtmerrie.’

Nieuwe eggcorns: oproep

En we gaan er lustig mee door, met goedgevonden-herinterpreteren, getuige hier dan ten slotte de hedentendaagse lijst Nederlandse exemplaren, waar ik tot nog toe de volgende eggcorn-kandidaten voor heb kunnen nomineren:

• pubertijd
• lijndraad (voor leidraad)
• van dat af aan (voor wat dat aangaat)
• baxinelichtje (zit immers in een bakje)
• Oma is aan het demonteren
• magerine

Ik vind ze niet allemaal even sterk of representatief, maar schiften doen we later wel en als u nou meehelpt kan de verzameling vast uitgebreid. Want u voelt hem al wel weer aankomen: Weet u nog andere voorbeelden van Nederlandse eggcorns? Laat het weten! De twee karakteristieken waaraan ze voldoen zijn nog een keer:

1. Een woord of uitdrukking wordt (gedeeltelijk of geheel) vervangen door een andere die er erg op lijkt;
2. De nieuwe constructie ‘klopt’ qua betekenis op een andere manier nog steeds, of zelfs beter. Komisch effect mag, maar is zeker geen vereiste.

En als u nou een héle goeie inzendt, hebben we daarmee misschien meteen een geschikte Nederlandse naam voor het verschijnsel (want ‘volksetymologie,’ mjeh).

Ben benieuwd!

De lijst tot dusver

De meest up-to-date lijst Nederlandse eggcornkandidaten staat nu bovenaan deze blogpost.