Sinds kort heb ik Leidse buren, of liever: hebben mijn Leidse buren mij. Ze zijn erg gezellig en erg Leids. Dat eerste uit zich onder meer in een karakteristieke interieurverzorging en zelfgemaakt gebak, dat tweede in allerlei hoogst interessante taalkundigheden. Nu woon ik alweer bijna vijf jaar in Lvgdvnvm Batavorvm, dus enige bekendheid daarmee was mij niet vreemd. Zo spreken de Leidenaren de ‘Gooise’ R ook midden in een woord: fRietjes, dRie oktobeR (de locale versie van Bomm’m Berend), wordt een woord als dat uitgesproken in de richting van dots en zeggen ze zonder grappig te willen zijn brommert. (Volg de rest van de cursus hier.)

Maar gisteren heb ik toch weer twee nieuwe woorden van mijn buren geleerd. Van het eerste weet ik niet zeker of het specifiek Leids is maar ik had er in ieder geval nog nooit van gehoord: blauwschokkertjes. Schijnen een soort capucijners te zijn, maar dan blauw, slechts een paar weken in het jaar verkrijgbaar en erg lekker.

Het tweede woord is een juweel van fonetische, eh dinges, processen: ampart. Het kwam midden in een verhaal over fRietjes en ik dacht eerst dat ik het misverstond, maar Ben zei het wel drie keer: En daar hebben we hele amparte patatjes gehad, hè Bep, wat een amparte patatjes waren dat. Héle amparte patatjes.

In de fonetiek heet dit: nasalisatie ter compensatie van verdubbeling. Apart wordt kennelijk opgevat als appart, waarna de eerste p een nasaal wordt, in casu een m. Heb je in sommige dialecten van het Aramees ook. Kent u de Mandeeërs? Dat zijn een soort gnostieke Arameeërs, in Nederland heb je er ook een paar. De naam komt van manda ‘wijsheid, kennis’, maar de oorspronkelijke uitspraak is madda. Precies hetzelfde proces. Hoogstwaarschijnlijk lagen die Arameeërs destijds ook helemaal in een deuk om hun buren: Broehaha, weet je hoe Abgar en Sharbat ‘madda’ uitspreken? Manda! Waaahahahaha! Maar ze zijn wel gezellig.

Moraal: niet fukken met Mandeeërs, of ze maken hele amparte blauwschokkertjes voor je klaar.

(Ben en Bep heten niet zo, maar het komt in de buurt. Abgar en Sharbat heten wel zo.)

Update 20-1-2010: Het is misschien eerder prenasalisatie: dat is hetzelfde, maar dan zonder dat er eerst verdubbeling voor nodig is: zie ook pampiertje. Dank aan Absent Martian voor deze opmerking.

En ook een update van de moraal, dit keer eentje die ik echt meen: Men kan zaniken over ‘fout’, ‘verbastering’ en wat niet al, maar zonder achteloze taalgebruikers als Ben en Bep zouden wij stukken minder van de fonetiek hebben begrepen. Onze taal is één grote verbastering. Of zegt u nog steeds pot-lepel en mag-geschieden?