Relatieve kleurcode

Een code waarin tekst wordt omgezet naar kleurbanen:

Uitgangspunt is een van tevoren gekozen set kleuren (welke en hoeveel is min of meer vrij: zie kopje Kleurkeuze verderop) die je in een cirkel plaatst en rechtsom nummert vanaf 0. Bijvoorbeeld:

Elke letter in een boodschap komt eruit te zien als een stapeltje van drie van deze kleuren. De w aan het begin heeft hier bijvoorbeeld de kleurcombinatie 0-11-11; de i erna is een 1-11-11, etcetera:

Zoals u kunt zien is het in deze code niet een simpele kwestie van ‘letter zus heeft altijd kleurencombinatie zo’: de i is de ene keer een 1-11-11-blokje, de andere keer een 2-9-9, dan weer een 6-7-6, etc.

Dat komt omdat dit een relatieve code is: de kleur van elke cel wordt bepaald op basis van de kleur links ervan.

Hoe? Zo:

Het alfabet

Elke letter van het alfabet (plus de spatie) bestaat uit een groepje van drie modificaties:

• + = ga één stap rechtsom in de kleurencirkel
• – = ga één stap linksom in de kleurencirkel
• x = blijf op dezelfde kleur staan

a	+ + +	j	– + +	s	x + +
b	+ + –	k	– + –	t	x + –
c	+ + x	l	– + x	u	x + x
d	+ – +	m	– – +	v	x – +
e	+ – –	n	– – –	w	x – –
f	+ – x	o	– – x	x	x – x
g	+ x +	p	– x +	y	x x +
h	+ x –	q	– x –	z	x x –
i	+ x x	r	– x x	[sp]	x x x

Het schrijven van een boodschap

Om een mededeling te schrijven begin je altijd met een blokje met kleurencombinatie 0-0-0:

Dit startblokje is nodig om de modificaties van de eerstvolgende letter op te kunnen loslaten.

Wil je als eerste letter van je boodschap dan bijvoorbeeld een p schrijven, dan zoek je in het alfabet hierboven de bijbehorende modificatie op, oftewel – x +. Dit betekent: ga voor het eerste (bovenste) blokje één stap naar links in de kleurencirkel (–); blijf voor het tweede blokje op dezelfde kleur staan (x); ga voor het derde blokje één stap naar rechts in de kleurencirkel (+).

Ten opzichte van startblokje 0-0-0 kom je voor de p dan uit op kleurencombinatie 11-0-1:

Wil je hierna een a schrijven, dan laat je de modificatie die bij die letter hoort (namelijk + + +) los op de kleurencombinatie van de p. Geeft 0-1-2:

Een volgende letter schrijf je weer door diens modificaties op de kleurencombinatie van de a los te laten, enzovoort:

In de uiteindelijke boodschap laat je het 0-0-0-blokje aan het begin weg (want als je afspreekt dat dat je uitgangspositie is hoef je die niet expliciet te tonen) en laat de getallen in de cellen achterwege:

De spatie heeft modificatie x x x, wat er in de praktijk op neerkomt dat hij de voorgaande kleurencombinatie herhaalt:

Je kunt er ook voor opteren de spaties wit te maken. De kleurencombinatie van de eerste letter van elk nieuw woord wordt dan nog steeds bepaald door die van de laatste letter van het vorige woord, maar dan dus met onderbrekingen ertussen:

Excelbestand

Voor desgewenste zelfkleurpret kunt u hier het Excelscript downloaden dat ik heb gebouwd om de plaatjes mee te genereren:

Omwille van de handigere codeerbaarheid gebruikt het Excelbestand 1/-1/0 voor de modificaties in plaats van +/-/x, maar verder werkt het hetzelfde zoals hier uitgelegd. Ook kan de gebruiker naar wens andere getallen dan 0-0-0 in het startblok plaatsen. Wie liever witte spaties als woordscheiders heeft moet die even zelf handmatig bouwen door de desbetreffende kleurkolommen van hun conditional formatting te ontdoen en hun tekst en vulling wit te maken. (Gooit wel de boel in de soep als je daarna weer een nieuwe boodschap wilt omzetten, dus beter even een backupje maken eerst.)

Kleurkeuze

Welke kleuren en hoeveel je er kiest maakt in principe niet uit, zolang het aantal maar drie of meer is (anders worden “ga naar links” en “ga naar rechts” ambigu). Ik heb nu voor kleuren gekozen die grofweg regelmatig in een kleurencirkel vallen en waartussen het contrast steeds ongeveer gelijk is, en waarbij de verschillen tussen de naburige kleuren voor het menselijk oog nog redelijk van elkaar te onderscheiden zijn. In een iets eerdere versie had ik achttien kleuren in plaats van twaalf, maar die vond ik her en der net wat te onduidelijk van elkaar verschillen:

Maar die voor-het-oog-onderscheidbaarheid is geen harde voorwaarde. Het kan ook lollig zijn om juist te experimenteren met talloze schakeringen die supersubtiel in elkaar overvloeien.

Relatieve tooncode

Je kunt zo’n relatieve code ook heel goed loslaten op toonhoogten en zo een soort pseudo-muziek genereren. Bijvoorbeeld: neem drie octaven (hoog, midden en laag) en kies daarbinnen een set tonen (zeg, de vijf zwarte toetsen). De drie octaven laat je tegelijkertijd spelen; de modificaties interpreteer je dan als: + = ga één toon omhoog ten opzichte van de vorige; – ga één toon omlaag; x = speel dezelfde toon als hiervoor. Als startblok neem je bijvoorbeeld 3-3-3 (oftewel de derde zwarte toets in elke octaaf). Als je binnen een octaaf bij diens hoogste toon bent aanbeland ga je weer door naar de laagste, en vice versa:

Wat dan bijvoorbeeld zo klinkt:

Of zo: