Tonupu

Tonupu is een schrift waarbij de letters in een woord een onafgebroken lijnkronkel met rechte hoeken bouwen. Elke letter is geconstrueerd op een denkbeeldig raster van 3 x 2 ruitjes; op kruispunten waar geen lijnen lopen wordt het raster verder opgevuld met stippen. Daarover meer verderop.

         

Het alfabet

Het alfabet is als volgt:

Elke letterlijnkronkel heeft een beginpunt aan de linkerkant (hier weergeveven in oranje) en een eindpunt aan de rechterkant (lichtblauw). Per letter zijn er twee mogelijke verschijningsvormen, die elkaars horizontaal-gespiegelde evenbeeld zijn (als waren ze zegmaar weerspiegeld in water): eentje met het beginpunt linksboven en eentje met het beginpunt linksonder. Welke van de twee je gebruikt wordt bepaald door naburige letters.

Woorden schrijven

De bedoeling is namelijk om bij het schrijven van een woord het eindpunt van de ene letter direct te verbinden met het beginpunt van de volgende letter, zodat je één lange ononderbroken kronkel krijgt. Om dat mogelijk te maken moeten eindpunt van letter 1 en beginpunt van letter 2 zich op dezelfde hoogte bevinden (d.w.z. allebei bovenaan of allebei onderaan), zodat je ze kunt verbinden met een horizontaal verbindingsstuk.

Een woord schrijven

Als voorbeeld schrijven we het woord conglomeratie.

1. De letters kiezen

Voor de eerste letter van een woord mag u zelf kiezen welk van de twee oriëntaties hij krijgt: hetzij die met het beginstuk (oranje) bovenaan, hetzij onderaan. Ik doe bovenaan:

Deze c heeft zijn eindstuk (lichtblauw) aan de onderkant zitten, dus moeten we voor de o ook de oriëntatie hebben die het beginstuk (oranje) aan de onderkant heeft:

Diens eindpunt zit andermaal onderaan, dus het beginpunt van de n evenzo:

De n heeft zijn eindpunt weer bovenaan zitten, dus kiezen we voor de g de oriëntatie met beginpunt bovenaan:

En zo verder tot het hele woord op is:

Merk op dat de twee o’s hier tegengesteld georiënteerd zijn: de eerste heeft zijn beginpunt onderaan, de tweede bovenaan. Dat kan dus gebeuren, afhankelijk van welke letters een woord bevat en in welke volgorde ze staan. De twee e’s hebben hier toevallig dezelfde oriëntatie, maar in een ander woord kan dat weer anders zijn.

2. De letters verbinden

Nu we de letters in hun juiste oriëntatie op een rij hebben kunnen we ze verbinden. Dat komt simpelweg neer op: trek tussen elk naburig eind- en beginpunt een horizontaal verbindingsstukje:

Resultaat: een ononderbroken kronkel. De oranje en lichtblauwe aanduidingen van de begin- en eindpunten zijn verder niet meer nodig.

3. Stippen

Dan hebben we tot slot nog de stippen. Die zijn puur voor de visuele opvulling en dragen niet bij aan de betekenis. Maar ze krijgen nog wel een aparte behandeling nadat de letters in een woord eenmaal met elkaar verbonden zijn:

• Meerdere stippen die orthogonaal (= horizontaal of verticaal) aan elkaar grenzen, worden met elkaar verbonden tot een lijn (die niet wordt verbonden met de hoofdkronkel):

• Eén of meerdere stippen die orthogonaal aan het linker beginpunt en/of rechter eindpunt van een woord grenzen, worden direct met de hoofdkronkel verbonden:

• Overige stippen blijven stippen.

En daarmee is het woord af.

Woordscheiding

Om woorden in een zin of aanverwante meerwoordsuiting van elkaar te scheiden worden geen spaties gebruikt, maar simpelweg het achterwege blijven van het horizontale verbindingsstukje, zoals hier halverwege:

Leestekens

De leestekens die ik tot nu toe heb zijn de volgende:

In tegenstelling tot lettertekens blijven leestekens altijd onverbonden met hun buurtekens, en worden hun afzonderlijke stippen nooit samengevoegd tot een lijn.

Cijfers

Tonupu gebruikt een standaard tientallig getalsysteem met tien cijfertekens (digits) van 0 t/m 9. Cijfertekens bestaan net als lettertekens uit een ononderbroken kronkel, maar gedragen zich verder nogal anders.

De waarde van een cijferteken wordt namelijk uitgedrukt door het aantal rechte lijnstukken erin: vier lijnstukken = 4, negen rechte lijnstukken = 9, etc. Er zijn talloze manieren waarop die lijnstukken tot een kronkel kunnen worden geconfigureerd en de schrijver mag zelf bepalen hoe: elk ononderbroken pad van lijnstukken dat het juiste cijfer uitdrukt is toegestaan (met een globale voorkeur voor ‘hoe compacter hoe liever’), met als gevolg dat één en hetzelfde cijferteken een heel scala aan verschillende verschijningsvormen kan hebben. Daarbij kunnen/mogen de vormen ook smaller worden dan lettertekens.

Hier wat voorbeelden, maar bij lange na niet alle:

Zoals men aan deze voorbeelden kan zien, hebben cijfertekens hun begin- en eindpunt niet per se in een linker resp. rechter boven- of onderhoek zitten. Als gevolg hiervan kunnen/hoeven/mogen cijfertekens niet met hun buurtekens tot een ononderbroken kronkel worden verbonden:

Voor de 1 is maar één teken mogelijk. Tonupu-cijfers mogen namelijk wel smaller zijn dan letters, maar nooit lager.

Verder vormt de nul een uitzondering op de ‘aantal lijnstukken = waarde van teken’-regel. De nul zou technisch gesproken uit geen rechte lijnstukken moeten bestaan, maar dat wordt een beetje lastig zonder in stijlbreuken te vervallen, dus gebruiken we daarvoor een nulvormige rechthoek (waar dan naar believen nog een beetje op mag worden gevarieerd, zoals de voorbeelden laten zien).

Wat weer wél vergelijkbaar is met lettertekens is dat leegtes opgevuld dienen te worden met stippen, en dat orthogonaal aanpalende stippen worden verbonden tot lijnstukken. Die opvul-lijnstukken tellen niet mee voor de waarde van het cijfer, en mogen ook nooit met de hoofdkronkel van het cijferteken worden verbonden: anders zou je het aantal rechte lijnstukken in de kronkel veranderen, en daarmee de waarde van het teken.

Voorbeeldtekst

Hier nog een stukje voorbeeldtekst met letters, leestekens en cijfers erin:

George Orwell
schreef ‘1984’ in
1948, maar het boek
kwam pas uit in 1949.

De oplettende lezer merke op dat ik in deze tekst nog wat extra horizontale en verticale verbindingsgeintjes heb uitgehaald. Die mógen, zolang ze maar niet tot ambiguïteiten of regelschendingen leiden: