Suba Tulu

Het Suba Tulu is een quasi-Afrikaanse pidgin vol leenwoorden uit het Frans, Engels, Nederlands en her en der wat Vioziaans. De taal is louter in het leven geroepen om de tekst te verschaffen voor het lied ‘Bungguru Mayayé’ van Suwati Bar Asini. Die tekst gaat als volgt:

Bungguru Mayayé

Refrein:

Bungguru mayayé
Bungguru mayayé
Bungguru mayayé
Bungguru mayayé

couplet 1:

Watayé bar asini-miyu
Mi ôhabi riyen gura
Dmanayé bor dmanda, rubu
Riyeman mi no doné riyen
Mi bleki, mi tabro, habayé fatusi
Bugu-miyu burburé, rubu
Keskesé labá bar busyi tanasi?
E kabila, bung kabila uyé

(Refrein)

couplet 2:

Sû mi ngura kabila bêki-bêki
Do aji, bugu-miyu yékema náy
Rubu way busyi-tanasu pijeda
Fatusi-miyu komé Dyogapa kosok
Suna goyé saki buláy mayési
Ey no komayé kugu hala guru
Rubu bijiyé sati bung kapu-Dyo
Ey mi no fuyu suwati bar asini

(Refrein)

Nieuw! Beluister Bungguru Mayayé:

Of download ‘m hier.

Grammatica

Het zelfstandig naamwoord

Het zelfstandig naamwoord kent geen aparte vorm voor bepaald of onbepaald: bugu kan ‘de buik’ of ‘een buik’ betekenen.

Om een zelfstandig naamwoord in het meervoud te zetten wordt de laatste lettergreep verdubbeld: kabila ‘cavia’ > kabilala ‘cavia’s’.

Het bijvoeglijk naamwoord

Het enige bijvoeglijk naamwoord in het lied (attributief althans) is bung ‘goed’, ‘lekker’. Zoals men kan zien wordt het voor het zelfstandig naamwoord geschreven, en soms zelfs eraan vast (zoals in bungguru).

Het werkwoord

Het hele werkwoord eindigt vrijwel altijd op -a. De vervoeging van de verleden tijd is dezelfde als die van de tegenwoordige, behalve dat er nog een prefix n- voor komt te staan. De vervoeging van wata ‘rijden’ is dan als volgt:

Tegenwoordige tijd:		Verleden tijd:
watayé	ik rijd	nwatayé	ik reed
waté	hij / zij rijdt	nwaté	hij / zij reed
watayu	wij rijden	nwatayu	wij reden
wataygu	jullie rijden	nwataygu	jullie reden
watési	zij rijden	nwatési	zij reden

Het deelwoord eindigt op -i: wati ‘rijdend’. Dit kan ook weer in de verleden tijd komen te staan: nwati ‘gereden hebbend’.

Van een werkwoord kan een zelfstandig naamwoord worden afgeleid door de -a te vervangen door -u: gura ‘eten’ > guru ‘voedsel’; tanasa ‘rennen’ > tanasu ‘dat wat rent’, ‘renner’, etc.

Het persoonlijk voornaamwoord

De persoonlijke voornaamwoorden (enkelvoud) zijn:

mi	ik
yu	jij
uyé	hij / zij

Het bezittelijk voornaamwoord

Er is maar één bezittelijk voornaamwoord bekend: miyu ‘mijn’. Het wordt na het zelfstandig naamwoord geplaatst en met een streepje daarmee verbonden: bugu-miyu ‘mijn buik’.

Het betrekkelijk voornaamwoord

Het betrekkelijk voornaamwoord (‘dat’, ‘die’, ‘dewelke’ etc.) wordt als prefix aan het werkwoord geplakt. Het kent drie vormen, afhankelijk van de persoon (1e, 2e of 3e) van het antecedent:

1 ev.	ô-
2 ev.	u-
3 ev. mann.	su-
3 ev. vr.	la-

Bijvoorbeeld asini sukané ‘een ezel die springt’, mi ôwatayé ‘ik die rijd’, etc. Zonder antecedent kan het betrekkelijk voornaamwoord worden vertaald met ‘degene die’, ‘datgene wat’: sumayé ‘degene die liefheeft’.

Zinsbouw

Het Suba Tulu kent geen koppelwerkwoord ‘zijn’. Als men ‘ik ben groot’ wil zeggen dan wordt dat mi bigi (lett. ‘ik groot’). Wel is er een identificatorisch woordje e ‘het is’: e aji ‘het is een boom’.

Een veelvoorkomende zinsconstructie is ‘persoonlijk voornaamwoord + relativum + deelwoord’, bijvoorbeeld mi ôhabi. Letterlijk betekent dit ‘ik ben degene die heeft’, maar het kan gewoon vertaald worden met ‘ik heb’ (equivalent dus aan habayé):

	verbale constructie	deelwoordconstructie
ik heb	habayé	mi ôhabi
jij hebt	–	yu uhabi
hij heeft	habé	uyé suhabi
zij heeft	habé	uyé lahabi

Woordenlijst

aji	boom	kapu-Dyo	idee, ingeving
asé	genoeg, nogal	keskesé	wat is dat?
asini	ezel	koma	weten
bar	op	komi	komen
bêki	vuur	kosok	terug
bêki-bêki	geroosterd	kugu	waar
bijiya	krijgen	labâ	daar
bleki	bleek	maya	houden van
bor	om te	mayési	snel, gauw
bugu	buik, maag	mayu	liefde
bulay	erg, heel, zeer	mi	ik, mij
bung	goed, lekker	mobutu	rollade
burbura	borrelen	náy	rustig, stil
busyi	bosje	no	niet
didi	gonspijp	no fuyu	niet meer
dmana	hand ophouden	pijeda	klein
dmanda	vragen	riyeman	niemand
do	onder	riyen	niets
dona	geven	rubu	maar
Dyo	God	saki	zakken
Dyogapa	godverdomme	sati	plotseling
e	het is	sû	na
ey	en	suna	zon
fatusi	honger	tabro	mager
goya	gaan	tanasa	rennen
gura	eten (ww)	teli	staart
guru	eten (zn)	tulu	taal
haba	hebben	uyé	hij, zij
hala	halen	wata	(be)rijden
kabila	cavia	way?	waarom?
kana	springen	way…	omdat
kanguru	springend voedsel	yekéma	(weer) even
kapu	hoofd	yu	jij