Stichting Onjuist Apostrofgebruik

Geplaatst doorDrabkikkerGeplaatst inHaha, Taal, Typografie

In de categorie ‘beroepsdeformaties die een mens misschien liever niet zou hebben gehad maar als je er eenmaal mee zit is er geen weg terug’: overal foute apostroffen zien.

Apostroffen.png

Ja. Waar maakt een mens zich druk over hè. NOU, HIEROVER DUS. RIEKEN, ZEISEN EN PEK MET VEREN!

Hoe zit het namelijk ook alweer? In de wereld van leestekens heb je meerdere smaken ‘hoge komma’, zoals daar zijn de (enkele) aanhalingstekens en de apostrof. Slechts kniezoren (ik dus) zullen er nader naar omkijken, maar die tekens verschillen dus van elkaar in uiterlijk, en wel als volgt:

Een aanhalingsteken openen ziet eruit als een zesje; een aanhalingsteken sluiten en een apostrof zien er allebei uit als een negentje:

Apostrof aanhalingsteken3

Die je dan vervolgens op allerlei leuke manieren met elkaar kunt combineren:

apostrof-aanhalingsteken1

Dit gaat onverwonderlijkerwijs te pas en te onpas mis, en dan vooral waar het een apostrof betreft die aan de linkerkant van een woord staat. De oorzaak ligt voor een belangrijk deel bij tekstverwerkers, browsers en digitale aanverwanten: Anglofoon als die van huis uit zijn snappen ze het concept van een Nederlandse apostrof vaak niet en zetten hem automatisch om naar een aanhalingsteken openen. Zelfs mijn blog blijft niet gevrijwaard: Als ik Fiets ‘m erin typ krijg ik automatisch een ‘m en moet ik expliciet in de html-code duiken om hem naar ’m te verbeteren (voor de benieuwden: de juiste code is &​rsquo;).

Fiets 'm erin

Dus. Je kunt het de gemiddelde leestekengebruiker nauwelijks kwalijk nemen dat het misgaat. Maar dat wil nog niet zeggen dat we dergelijke wantoestanden zomaar blik- en bloosloos over onze kant hoeven te laten gaan! Bewustwording is stap 1 naar een betere wereld! Scherpt uw snede en werpt de barricaden der interpunctionele onderdrukkenis van u!

En, ik bedoel, als er instanties zijn die zich op de bres werpen tegen verkeerde spaties, dan mag ik best de Stichting Onjuist Apostrofgebruik in het leven roepen. Met gratis ongelukkig acroniem.

SOA
Bij dezen dan ook ter plekke per direct. Treft u voortaan een foute apostrof aan in het wild? Stuur ’m (← See what I did there?) naar hier of slaak een tjilp onder vermelding van #StichtingOnjuistApostrofgebruik! Dan zorgen wij voor de rest. (Koffie of zo.)

D__MkrMW4AAvF6Y.jpg

73 gedachten over “Stichting Onjuist Apostrofgebruik”

  1. Beste Dirk,

    Ik zie die “dingen” ook overal, dus dit vind ik een hoogst lovenswaardig initiatief!

    Voor mijn Mac heb ik een aangepaste toetsenbordindeling gemaakt, zodat ik vanzelf een correcte apostrof ’ invoeg. De rechte vorm ‘ heb ik op de \ gelegd, zodat hij wel beschikbaar blijft voor boogseconden en natuurlijk voor citaten met enkelvoudige aanhalingstekens.

    In MS Windows is zoiets ook wel mogelijk, maar ik verwacht niet echt dat je mensen zover krijgt dat ze een aangepaste toetsenbordindeling gaan installeren. Dus lijkt het me effectiever als je stichting reclame gaat maken voor de combinatie AltGr-0.
    Voor de duidelijkheid: dat is de rechter Alt-toets plus de nul.
    Op de alom gebruikte toetsenbordindeling “US Internationaal” geeft dat de juiste apostrof.

    Veel succes!

    Geliked door 1 persoon

    Beantwoorden

  3. Waar is ‘naar hier’? Kijk eens op de website van ’t Pannenkoekenhuis Hoenderloo. In de tekst staat het wel goed, in het logo (dat ook op de placemats staat en waar je dus de hele maaltijd naar moet kijken) helaas niet. En op de vlaggen buiten staat het logo ook… Lekkere pannenkoeken, dat wel!

    Geliked door 1 persoon

    Beantwoorden

  5. “Drabkikker” – leuk bedacht! Als vernederlandsd amerikaanse, heb ik nog niet begrepen waarom een apostrof gebruikt wordt om meervoud aan te geven. Ben ik een apostrofbarbaar?

    Geliked door 1 persoon

    Beantwoorden

    1. In het Nederlands gebruik je voor het meervoud alleen een apostrof als de meervouds-s een verkeerde uitspraak van de voorafgaande klinker zou veroorzaken. Bijvoorbeeld: kado eindigt op een lange oo-klank (“kaadoo”), maar als je daar rechtstreeks een meervouds-s achter plaatst zou de uitspraak veranderen in een korte ò-klank: “kaadòs”. Dat is niet goed, dus om te zorgen dat de o lang blijft klinken voeg je een apostrof toe voor de s: kado’s, uitspraak “kaadoos”.

      Hetzelfde geldt voor auto’s, dia’s, baby’s etcetera. Waar de meervouds-s geen verkeerde uitspraak van de voorgaande klank (klinker of medeklinker) oplevert gebruik je ook geen apostrof: bakjes, procedés, essays, kussens, bakkers enzovoort.

      Helpt dit? Op Wikipedia staat misschien ook nog nuttige informatie: https://nl.wikipedia.org/wiki/Apostrof_in_de_Nederlandse_spelling

      Like

      Beantwoorden

      1. De afbeelding met de naam van de stichting. Voor ‘Stichting’ staat wel een aanhalingsteken openen, maar na ‘Apostrofgebruik’ ontbreekt het aanhalingsteken sluiten.

        Geliked door 1 persoon

        Beantwoorden

        1. Oh, die, haha. Ja, lekker irritant hè. En technisch gesproken is dat niet eens een aanhalingsteken maar een ` (“grave accent”, Unicode U+0060). Die zie je namelijk ook wel eens gebruikt worden in plaats van een aanhalingsteken openen.

          Overigens mag je voor zowel de apostrof als de enkele aanhalingstekens openen/sluiten ook ook het rechte teken ' gebruiken (Unicode U+0027, verwarrend genoeg “apostrophe” genoemd), maar niet iedereen vindt dat mooi.

          Like

          Beantwoorden

  7. Hoera! Ik ben ook zo’n kniesoor die mij daaraan ergert! Kan ik lid worden? :-)
    Zelf heb ik dat opgelost door in mijn tekstverwerker alle ‘gekrulde’ aanhalingstekens standaard te laten vervangen door ‘rechte’ aanhalingstekens. Voilà, probleem van de baan, en ik vind het typografisch nog rustiger ook.

    Geliked door 1 persoon

    Beantwoorden

  8. Ik heb in Word de mogelijkheid gebruikt van ‘autocorrectie’ tijdens het typen. Je kunt het automatisch vervangen van enkele aanhalingstekens uitzetten, maar dat vind ik een capitulatie. Die laat ik dus aan staan. Wat ik wel heb gedaan is in de autocorrectie verschillende combinaties opnemen. Zo vervang ik de ‘t-combinatie door een correcte `t, en een vergelijkbare regel heb ik ingevoerd voor ‘n, ‘m en ‘r.
    Overigens ben ik van mening dat het dubbele openingsaanhalingsteken in het Nederlands niet ” is (ongeacht of je zesjes of negentjes gebruikt), maar „ (dus als het ware twee komma’s). Ook dit heb ik in de autocorrectie staan: als ik ,, (twee komma’s) intik, krijg ik „ (het liggende dubbele aanhalingsteken).
    Ten slotte: een andere plaats waar het vaak fout gaat in bezittelijke vormen van zelfstandige naamwoorden, zoals „Jans’ boek” of „Jans boek”. Beide correct, maar „Jan’s boek” is fout.

    Geliked door 1 persoon

    Beantwoorden

    1. Zo te zien heb je je tekst zorgvuldig geschreven. Daarom vind ik het vreemd dat je juist geen “correcte ’t” schrijft, maar een accent grave of iets dergelijks?

      Je truc voor MS Word vind ik heel goed, en het lage dubbele openingsaanhalingsteken is tegenwoordig minder gebruikelijk (door aanpassing aan Amerikaanse computers, of misschien al voortgekomen uit de tijd van de typemachines) maar inderdaad nog steeds de eerste optie – zie Wikipedia:
      https://nl.wikipedia.org/wiki/Aanhalingsteken#Gebruik

      Dan nog een verzoek: in een eerdere reactie schreef ik dat je in Windows via AltGr-0 (dat is de rechter Alt-toets + de nul) een correcte apostrof kunt typen. Zou je dat eens kunnen uitproberen? Ik weet niet zeker of dat echt overal werkt en kan het zelf niet uittesten vanwege Mac-gebruik… Dus graag feedback hierover.

      Geliked door 1 persoon

      Beantwoorden

    1. Haha, ja, sneaky hè? Ik moest even een kunstgreep toepassen om dat voor elkaar te krijgen. Om precies te zijn: een zero-width space (html-code &​#8203;) geplaatst tussen de ampersand en het hekje van de html-code voor de apostrof: &&#8203​rsquo; dus.

      Like

      Beantwoorden

    2. Tegenwoordig kun je in bijna alle HTML-editors gewoon Unicode typen. Voor moeilijk direkt typbare tekens kan dat in Windows door de “Alt-toets-methode”: je houdt de linker Alt-toets vast terwijl je op het numerieke blok (of hoe heet dat) vier cijfers toetst, daarna laat je de Alt-toets los. Je moet dan wel de code voor dat teken weten; ik denk dat je die in de karaktertabel kunt opzoeken – waar je natuurlijk ook het bewuste teken kunt opzoeken en invoegen. Die karaktertabel vind je onder “Accessibility” verstopt.

      Concreet: Je kunt in Windows bijna in elke situatie de correcte apostrof typen via Alt + 0 1 4 6 en ook via Alt + 8 2 1 7.

      Opzoeken hoe je speciale tekens typt kun je ook online: http://www.hoejetypt.nl/

      Geliked door 1 persoon

      Beantwoorden

        1. De “smart-quotes”-routine op Duitse/Oostenrijkse computers – of in tekst die als Duits gemarkeerd is – werkt anders dan in Nederland/in Nederlandse tekst:
          Andrea fragte mich:＂Hast du Grass＇ ＇Blechtrommel＇ gelesen?＂ wordt daar geconverteerd in Andrea fragte mich: „Hast du Grass‘ ‚Blechtrommel‘ gelesen?“

          De aanhalingstekens in de tweede zin zijn correct volgens de Duitse regels, maar de apostrof niet. Zodoende hebben zij een soortgelijk probleem met de apostrof als wij, alleen bij andere woorden.

          (Dat er teveel ruimte is om de rechte aanhalingstekens in de eerste zin komt, omdat ik geen normale aanhalingstekens gebruikt heb, want die worden door WordPress geconverteerd – maar een paar “full-width” tekens: U+ff02 en U+ff07.)

          Geliked door 1 persoon

          Beantwoorden

  13. Enkelvoudige apostrof?
    Gebruik gewoon de “dubbele”, veel eenvoudiger en minder leesverwarring!
    Plus: ik vind “apostrof” een lelijk woord, gebruik liever ” af­kap­pings­te­ken” of “weg­la­tings­te­ken”, en niemand gebruikt die nog als omlijsting van een citaat.

    Like

    Beantwoorden

    1. Zolang je de dubbele apostrof geen apostrof noemt vind ik het prima. ;) Overigens wordt de apostrof niet alleen gebruikt bij weglating, maar ook om uitspraakverandering bij lange klinkers te voorkomen als er een meervouds- of bezits-s achter komt (Saskia’s cavia’s).

      Nee, erg fraai is het woord niet inderdaad; waarom we geen apostrofe zeggen is me onduidelijk.

      Wat aanhalingstekens betreft: de enkele zijn net zo gangbaar als de dubbele. De Volkskrant, NRC, Trouw en AD gebruiken standaard enkele aanhalingstekens, zowel voor citaten als voor de ‘zogenaamd’-functie.

      Like

      Beantwoorden

      1. Je was me net voor :)
        Ik kom er niet helemaal uit, maar het schijnt dat “apostrofos” en “strofe” (met een èta aan het eind) in het Grieks twee verschillende woorden zijn. In het Duits, waar men doorgaans tamelijk goed op de classici let, zijn er ook twee woorden voor: “der Apostroph” en “die Strophe”, dus hetzelfde idee als bij ons.

        Geliked door 1 persoon

        Beantwoorden

      2. Niet helemaal correct: de NRC gebruikt bij citaten wel degelijk dubbele aanhalingstekens, en voor het openen van een citaat zelfs de door mij geprefereerde liggende dubbele aanhalingstekens — ‘„’ dus.

        Like

        Beantwoorden

    2. Sorry, niemand heeft het over “enkelvoudige apostrof” gehad hier.

      Je bedoelt misschien enkelvoudige aanhalingstekens? Die worden toch tamelijk veel in kranten gebruikt. Zie bijv. in het AD vandaag: “Een ‘mager zeventje’ voor jubilerende Marokkaanse koning Mohammed VI”

      Een verdere functie ervan is om het tweede-niveau citaat aan te geven, zoals in de zin hierboven, dus als alternatief voor dubbele aanhalingstekens.

      Ik vind het woord “weglatingsteken” ook mooier, alleen past dat niet zo goed bij het gebruik in meervouds- en genitiefvormen. Het woord “apostrof” betekent geloof ik in feite ook “weglatingsaccent”, maar bij zo’n buitenlands woord valt het minder op :)

      Like

      Beantwoorden

  14. Ook kranten doen het wel eens fout. De NRC is meestal heel precies, maar afgelopen maandag 28 juli, in een artikel over “Het kat-en-muisspel tussen de politie en de Haagse Drevenboys”, las ik:

    „Oog om oog, tand om tand.”
    „Ik zag de jongen huilend wegrennen en heb ‘m achterop genomen. Geen helm op, maar goed, het gaat om de veiligheid.”
    „Die jongens waren vijftien, zestien jaar.”
    „Ik heb een eindje met hem gereden”, vervolgt Yous, „en toen kwamen die jongens achter hem aan en gingen ‘m slaan en kreeg ‘ie wéér klappen. Mensen uit een woning kwamen erbij. Ik schreeuwde ‘Klaar! Ophouden!’ en toen begonnen ze weg te rennen. Alle kanten op.”

    Drie maal fout in zo’n klein stukje… Overigens gaat het op een andere plaats in hetzelfde artikel wél goed:

    Het begon met kleine criminaliteit. Scooterdiefstal. Op hulpverleningsgebied werd intussen al „heel veel geprobeerd”, zegt Arno. Gesprekken met de jongens, vaders erbij, zorgcoördinator erbij, mentor van school erbij. Maar de groep werd groter en op ’t laatst durfde niemand er nog wat aan te doen. „Je kunt als wijkagent wel op ze inpraten, maar als individu ben je kansloos.” Het was niet zijn beslissing maar hij begrijpt ’m wel: alleen de hotspotaanpak had nog zin.

    Ze weten dus wel hoe het moet.

    Like

    Beantwoorden

        1. Kun je hier dan plaatjes inplakken? Ik houd me aanbevolen voor een tip!
          Ik kan het artikel wel bekijken, ofschoon ik geen abonnee ben – vreemd.
          Enfin, hier heb ik het screenshot geüpload – eigenlijk niks bijzonders, Boudewijn had de tekst correct ingevoegd:

          Like

          Beantwoorden

          1. Ah, dan zal ik wel over mijn aantal gratis NRC-artikelen voor deze maand heen zijn, zoiets.

            En het is je dus al gelukt een plaatje te uploaden. Zo doe je dat inderdaad – beetje omslachtig, maar het werkt.

            Like

            Beantwoorden

            1. Hoe kun je een plaatje invoegen? Ik wil wel een screenshot sturen (ik heb ook een pdf van het artikel), maar ik weet niet hoe dat kan…

              Like

            2. Als je door je gratis berichten heen bent, dan kun je je cookies voor de betreffende site wissen, en dan werkt het weer gewoon (tenminste bij de Volkskrant, vk.nl, werkt dat).

              Like

          1. Hoi Boudewijn. Ja, rechtstreeks een plaatje hier plaatsen gaat inderdaad niet; wat je kunt doen is het plaatje uploaden naar een plaatjesdeelwebsite (zoals http://www.imgur.com) en dan hier de link plaatsen. Ik zal je reactie hierboven wel even aanpassen, ter ons aller vergemakkelijkisering.

            Like

            Beantwoorden

          2. Dank je wel, dit werkt heel goed. Maar je hebt mijn eerdere reactie zeker over het hoofd gezien :-)
            Ik had namelijk al een screenshot op het internet gezet, op een eigen website, bij een provider waar je gratis websites kunt maken.

            Like

            Beantwoorden

            2. Mijn reactie was voor Boudewijn bedoeld… Hij zette er zowat hetzelfde op als ik een paar dagen geleden, vandaar. Ik heb misschien op de verkeerde knop “Beantwoorden” geklikt – er zijn er zoveel :-)

              Like

            3. Ah, juistem, alles helder. Ja, het antwoordsysteem onder mijn blog is wat aan de ouderwetse kant. Ik heb daarnet nog even geprobeerd of je niet gewoon rechtstreeks een plaatje van je computer naar een commentaar kunt slepen, maar helaas, nee.

              Like

            4. Ja, dat had ik ook al geprobeerd!

              Trouwens wordt het interessant over een week. Als Boudewijn de gratis-versie van WeTransfer gebruikt heeft, zou zijn plaatje dan moeten verdwijnen.

              Ten overvloede: ik ben dus niet Boudewijn. Ik zou me schamen om een foute apostrof te gebruiken, zeker in een thread waar het gaat over … foute apostrofs.

              Like

            5. Tja, zoals ik in mijn stuk al zeg is het verduiveld lastig om online te zorgen dat er niks automatisch wordt verschlimmbessert.
              En geen zorg, Boudwijns plaatje verdwijnt niet: nadat ik het via WeTransfer heb binnengehaald heb ik het zelf toegevoegd aan zijn commentaar.

              Like

    2. Ik denk dat het bij kranten vaker fout gaat wanneer er snel iets gewijzigd of ingevoegd moet worden, misschien ook door een eindredacteur i.p.v. door een “echte” typesetter.
      De meeste fouten zie ik in (sub)titels – waarschijnlijk worden die (in elk geval bij de bewuste kranten) inderhaast ingevoegd of door een minder goed getraind persoon.

      Like

      Beantwoorden

  16. Er staan wel een aantal persoonsvormen naast elkaar in je verhaal zonder dat ze met een komma gescheiden zijn… Misschien kan je daar even naar kijken? Want dat is dan voor mij juist weer een grote taalergernis. ;)

    Like

    Beantwoorden

  17. Ik heb nog een reactie op het oorspronkelijke artikel van Drabkikker.
    In het derde plaatje (met de tekst Zet ‘m op, …) staat: ‘’Ns kijken’.
    Ik heb geen opmerking over de aanhalingstekens, maar over het hoofdlettergebruik. Ik kan niet anders dan dit interpreteren als een zin (of het begin van een zin). Moet hier dan niet ‘’ns Kijken’ staan? Dit naar analogie met ‘’s Avonds eten wij soep’…

    Geliked door 1 persoon

    Beantwoorden

    1. Ik weet niet wat de regel is voor een zin die begint met ’ns. Eerlijk gezegd vind ik beide varianten een beetje raar staan.
      Wel moet me natuurlijk van ’t hart dat een van de apostrofs in je reactie (in “Zet ’m op”) op zijn kop staat…

      Like

      Beantwoorden

    2. Helaas bestaat de door mij genoemde pagina niet meer, en de tips zijn, denk ik, ook niet naar een andere pagina bij Onze Taal verplaatst.

      Like

      Beantwoorden

Plaats een reactie