Samenzintuiglijkheid

De andere dag wijst reageerder uair01 mij op een maffe langofict die een taal heeft gebaseerd op synesthesie: het verschijnsel dat gewaarwordingen van het ene zintuig in directe verbinding staan met die van het andere. Dat je geuren waarneemt bij het luisteren naar muziek, of smaken proeft als je een boek leest, of kleuren koppelt aan letters en cijfers.

Dat ik dat nou zelf niet heb bedacht, daar een taal op baseren! Ik ben namelijk zelf ook mild synesthetisch, van het (veelst voorkomende) ‘letters en cijfers hebben kleuren’-type. Weekdagen en jaarmaanden doen het ook een beetje. Het is niet zo dat ik die kleuren live zie opvlammen bij het lezen van een tekst (dat schijnt ook voor te komen), maar in mijn geestesoog hebben ze onmiskenbaar een kleur.

En bepaald specifieke kleuren ook. De A is knalrood, de O ook maar meer naar het oranje toe. De H is een onbestemde soort oker; de 7 is banaangeel maar de 3 citroen-. Tenzij hij in samenhang met de (donkergroene) 4 staat; dan kleurt hij naar lichtgroen. De 6 en de 8 hebben dezelfde kleur vies-oranje, wat er serieus toe leidt dat ik die getallen nogal eens door elkaar haal. Leuk is ook de 0: die heeft geen kleur en is doorzichtig.

Vanwaar juist deze kleuren? En waarom verschilt het van mens tot mens? Ik heb een mede-synestheet (synsynestheet dus zegmaar) die keihard beweert dat de A geel is. Belachelijk natuurlijk.

Men weet het niet. Een veelopgeworpen verklaring is ‘als kind heb je met gekleurde letterblokjes gespeeld’, maar ze hebben er proeven mee gedaan en dat argument houdt geen steek. Bij mezelf kan ik her en der wel wat beweegredenen bedenken. Zo is de doorzichtigheid van de 0 zonder meer een weerslag van zijn ‘nietsheid’, en lijkt het feit dat de paren M-N, 7-Z, 1-I, V-W telkens (min of meer) dezelfde kleur hebben aan hun vormovereenkomst te liggen. In andere gevallen is het mogelijk de klank: B is bruin, G is groen, O is rood. Maar dan hou je nog een hele bats letters en cijfers over zonder enige aanwijzing.

Ik merk ook dat het verschijnsel over de jaren enigszins afzwakt. Van vroeger weet ik dat al mijn letters en cijfers een zeer distincte kleur hadden, maar tegenwoordig kom ik vooral bij de letters soms niet verder meer dan ‘iets donkers’ (zoals de P en de K).

Ik heb hier weliswaar nooit een taal omheen bedacht, maar wel ben ik jaren geleden ooit begonnen met de aanzet van een, ja, hoe zal ik het noemen, synesthetisch schrijfsel, in de vorm van een vlak letters dat alleen ik op de juiste manier kan interpreteren. Bijvoorbeeld:

Alleen, in deze vorm werkt het niet bij mij. Ik ben niet synesthetisch genoeg om in één oogopslag een plaatje te zien, omdat ik per letter mijn geestesoog erbij moet halen om de kleur te checken. Zou het realtime functioneren, dan zou ik ongeveer dit zien:

Mogelijk werkt het wèl als ik de letters achtereenvolgens te zien krijg, in een animatie. Iets om eens uit te proberen.

Zelf synestheet worden? Dat kan hier! Of hier! Hier ook! En natuurlijk even enorm Oliver Sacks gaan lezen: